Her yaz mevsimi yaklaştığında Türkiye’nin ciğerleri bir kez daha yanıyor. Orman yangınları ülkenin dört bir yanını tehdit ederken, yangınlara karşı verilen mücadele hâlâ “suyu al dök” mantığının ötesine geçemiyor. Geçen yıl yaşanan Çanakkale yangınında da aynı trajedi tekrarlandı: Ekipler kahramanca mücadele etti, ancak bilimsel yönlendirme eksikliği yine göz ardı edildi. Peki, üniversitelerimiz bu konuda nerede? Ateşi yöneten, yangını stratejik biçimde kontrol altına alacak uzmanlık alanlarımız var mı? Türkiye’de Yangın Yönetimi: Bilim Dışında Bir Mücadele Yangınla mücadeledeki temel sorunlardan biri, hâlâ olaylara sadece operasyonel müdahale düzeyinde yaklaşılmasıdır. Yangın çıktığında yapılacaklar bellidir: Ekip gönder, su dök, rüzgâr değişirse dua et… Ancak orman yangınları artık yalnızca bir doğa olayı değil, iklim krizi, şehirleşme, orman mühendisliği ve toplumsal güvenlik gibi çoklu dinamikleri olan karmaşık bir felakettir. Bu gerçek karşısında bilimsel müdahale artık lüks değil, zorunluluktur. Türkiye'deki orman fakültelerinde, yangınla mücadele dersleri sınırlı düzeyde verilmektedir. Orman mühendisliği bölümlerinde "yangın ekolojisi" ya da "yangınla mücadele yöntemleri" gibi birkaç ders bulunabilir; ancak ateşi yöneten, yangının yönünü, davranışını, enerji yayılımını ve mikroklimatik etkilerini hesaplayan, ileri düzey "yangın yönetimi mühendisliği" bölümleri bulunmamaktadır. Oysa çağdaş dünyada orman yangınları artık: İklim bilimi, Jeoinformatik, Uydu teknolojileri, Ateş davranış modellemeleri, Veri madenciliği, Sosyal davranış mühendisliği ile birlikte değerlendirilen çok disiplinli bir felakettir. Ancak bizim üniversitelerimizde hâlâ “dozer yolları nereden geçsin?” tartışmaları yapılmakta, hâlâ “ateşe karşı su gönder” refleksi öğretilmekte. Ne yazık ki hiçbir üniversitemizde “yangın davranışını modelleyelim”, “rüzgâr algoritmalarını çözelim”, “ateşin beslendiği mikroklimayı analiz edelim” diyen bir ateş bilimi enstitüsü yok. Avrupa ve Dünyadan Uygulamalar: Ateşi Bilimle Yönetenler 1. ABD – Wildland Fire Science and Management Amerika Birleşik Devletleri’nde birçok üniversite (örneğin University of California, Colorado State University) "Wildland Fire Science" adı altında lisans ve yüksek lisans programları yürütmektedir. Bu bölümlerde sadece yangın söndürmeyi değil, aynı zamanda: Yangın davranışı modellemeleri, Uydu ile yangın takibi, Rüzgâr ve nem algoritmaları, Yanıcı madde dağılım simülasyonları gibi konularda bilimsel araştırmalar yapılır. ABD Orman Servisi (USFS) bu üniversitelerle doğrudan iş birliği yaparak yangın planlamalarını bu uzmanlara danışarak hazırlar. 2. Avustralya – Bushfire and Natural Hazards CRC Avustralya, orman yangınlarında öncü ülkelerden biridir. "Bushfire and Natural Hazards Cooperative Research Centre" aracılığıyla üniversiteler, yangınla mücadelede doğrudan sahaya katkı sağlar. Yangın anında akademisyenler sahadadır; yangın davranış modellemeleriyle müdahale ekiplerini yönlendirirler. 3. İspanya ve Portekiz – Ateş Ekolojisi ve Yerel Bilimsel Müdahale İklim değişikliğinin Akdeniz kuşağındaki en büyük kurbanlarından olan İspanya ve Portekiz, “ateşin ekolojisi” üzerine bilimsel merkezler kurmuştur. Universitat de Lleida gibi üniversitelerde “fire behavior and management” üzerine akademik gruplar bulunmaktadır. Türkiye’de Neden Yok? Türkiye’de her yıl yüzlerce hektar orman yanıyor ama hiçbir üniversitemizde: “Yangın Davranış Modelleme Laboratuvarı” yok. “Ateş Yönetimi Bilimi” lisans veya lisansüstü bölümü yok. Orman yangınlarında bilimsel danışmanlık yapabilecek organize bir akademik birim yok. Çanakkale yangınında yangını yönetenler arasında bir tek bilim insanı bile yoktu. Oysa “rüzgâr hangi yöne dönecek, topografya yangını nasıl hızlandıracak, hangi bölgede enerji yükü en fazladır” gibi sorulara cevap verecek Ateş yönetimini ele geçirecek Ateşi daha risksiz bölgelere yönlendirip karşı ateş gibi taktikler deneyecek  bilimsel rehberlik, sadece yangın söndürme açısından değil, insan hayatını koruma açısından da kritik önemdedir. Ne Yapmalı? – Bir Yol Haritası Yangın Yönetimi Enstitüleri Açılmalı En az 5 büyük üniversitede “Yangın Yönetimi ve Davranışı” araştırma merkezleri kurulmalı. Bu merkezler meteoroloji, coğrafya, makine, bilgisayar ve orman mühendisliği gibi çok disiplinli kadrolarla çalışmalı. Ateş Bilimi Bölümü Kurulmalı İTÜ, ODTÜ gibi teknik üniversitelerde yangın davranışı, yangın algoritmaları, yangın teknolojisi üzerine eğitim veren bölümler kurulmalı. Acil Akademik Kadrolaşma Avrupa’daki ve Avustralya’daki akademisyenlerle ortak çalışmalar yapılarak, Türk üniversitelerine danışmanlık sağlanmalı. Yangın Müdahale Ekiplerine Bilimsel Rehberlik Zorunluluğu Yangın yönetim merkezlerinde en az 2 akademisyen danışman bulundurulması zorunlu hale getirilmeli. Sonuç: Ateşi Bilimle Yeneceğiz Bir orman yangını sadece suyla değil, stratejiyle söndürülür. Ateşi yöneten ülkeler, bilimsel veriyle yangının gideceği yönü, hızı ve şiddetini tahmin eder, boş yere emek ve zaman kaybetmez. Türkiye de artık bu çağın gerisinde kalmamalı. Üniversitelerimize düşen görev büyük: Ateşi yönetecek gençleri yetiştirmek, sadece alevleri değil, kaderi de değiştirmek.