Prof. Dr. Nevzat Tarhan: “Zekâ Tek Değildir, Geliştirilebilir Bir Yapıdır”

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü ve Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, zekâya dair ezberleri bozan bir yaklaşımla çoklu zekâ kuramını değerlendirdi. Kuramın mimarı olan Prof. Dr. Howard Gardner’dan ilhamla, insan zekâsının tek bir kalıba sığdırılamayacağını vurgulayan Tarhan, her bireyin farklı alanlarda güçlü yönleri olduğunu ve bu potansiyelin eğitimle büyük ölçüde geliştirilebileceğini ifade etti. Zekâ Tek Boyutlu Değil Tarhan, 1983 yılında Harvard Üniversitesi’nden Howard Gardner tarafından geliştirilen çoklu zekâ teorisinin, klasik zekâ testlerinin ötesine geçerek bireyin farklı yeteneklerini tanımayı hedeflediğini söyledi. “Sadece matematiksel ya da sözel zekâyla bir çocuğun potansiyelini ölçemezsiniz. Bu, birçok çocuğa haksızlık olur,” diyen Tarhan, Forrest Gump filminden örnek vererek, sistemin dışladığı bireylerin bile olağanüstü başarılar elde edebileceğini hatırlattı.  Zekâ Türleri: Ezber Bozan Yetenek Haritası Gardner’ın tanımladığı zekâ türlerini detaylandıran Tarhan şunları söyledi: Sözel ve mantıksal zekâ klasik testlerde ölçülebilen türlerdir. Müziksel zekâya sahip bireyler ses ve ritimlere karşı doğuştan duyarlıdır. Görsel-uzamsal zekâ, mimarlık, resim ve tasarım gibi alanlarda ön plandadır. Bedensel-kinestetik zekâ, atletlerde, dansçılarda ve cerrahlarda görülür. Sosyal zekâ, karşısındakini anlama ve empati yeteneğidir; özellikle liderlerde ve psikologlarda öne çıkar. İçsel zekâ, kişinin kendi iç dünyasını tanıma kapasitesidir. Doğasal zekâ, doğaya yakınlık ve çevresel farkındalıkla ilgilidir. Varoluşsal zekâ, yaşamın anlamını sorgulayan bireylerde baskındır. Ahlaki zekâ üzerine ise Gardner net bir çerçeve çizmezken, Tarhan buna “vicdani zekâ” adını vererek ölçülebilir hale getirdiklerini belirtti.  “Vicdani Zekâ Ölçeği” Geliştirildi Tarhan, Pozitif Psikoloji adlı kitabında tanımladığı vicdani zekâ kavramını, ahlaki sezgi ve toplumsal sorumlulukla ilişkilendirerek, bu alanda geliştirilen ölçekle somut hale getirdiklerini belirtti. Eğitimin ve rehberliğin bu zekâ türlerini fark etmede büyük rol oynadığını vurguladı. Eğitimcilere ve Ailelere Yol Haritası Duyguların Psikolojisi kitabında zekâ türlerini ölçmeye yarayan 10’ar soruluk testler geliştirdiklerini söyleyen Tarhan, bu sayede anne babaların ve öğretmenlerin çocukların hangi zekâ alanında güçlü olduğunu fark ederek erken yönlendirme yapabileceğini ifade etti.  Gerçek Liderler Zekâyı Dengeyle Kullanır Zekânın doğuştan gelen yönünün yanı sıra, eğitimle %60-70 oranında geliştirilebileceğini belirten Tarhan, “Hiç kimse sadece bir zekâ türüyle hayatta yol alamaz. Gerçek liderler farklı zekâ türlerini dengeli bir biçimde kullanabilen kişilerdir,” dedi.  Einstein Örneği: Dâhi Olmak Yeterli Değil Tarhan, örnek olarak Einstein’ın yüksek mantıksal zekâsına rağmen, duygusal zekâsının zayıf olması nedeniyle sosyal ilişkilerde zorlandığını hatırlattı. “İnsan bedeninin bir parçası orantısız büyürse görünüş bozulur. Zekâ da aynıdır; dengeli gelişmezse kişilik tam anlamıyla olgunlaşamaz,” sözleriyle bütüncül gelişimin önemini vurguladı.