Edith Cowan Üniversitesi (ECU) tarafından yapılan yeni bir araştırmaya göre, akut stres, özellikle depresyon, anksiyete ve borderline kişilik bozukluğu gibi “sıkıntı temelli” ruhsal rahatsızlıkları olan bireylerde, duyguları yönetmede kritik rol oynayan yürütücü beyin işlevlerini olumsuz etkileyebiliyor.

Tee-Jay Scott ve Prof. Joanne Dickson tarafından yürütülen çalışmada, stresin zihinsel odaklanmayı artırmaktan ziyade, problem çözme, planlama ve duygu düzenleme gibi yürütücü işlevleri geçici olarak bozabileceği vurgulanıyor. Scott, “Bu yürütücü işlevler özellikle zorlayıcı durumlarda duygusal tepkileri kontrol etmek için hayati öneme sahiptir” dedi ve ekledi: “Sıkıntı temelli bozuklukları olan bireyler, resmi bir tanı almamış olsalar bile stres altındayken bu işlevlerde bozulma yaşamaya daha yatkın görünüyor.”

Stres, Duygusal Kontrol Araçlarını Zayıflatıyor
Araştırmaya göre stres, üç temel yürütücü işleve zarar verebiliyor:

Çalışma belleği: Bilgiyi geçici olarak tutma ve kullanma becerisi,

Tepki engelleme: Dürtüsel davranışlara direnme yetisi,

Bilişsel esneklik: Değişimlere uyum sağlama becerisi.

Toplam 17 uluslararası çalışmanın sistematik şekilde incelendiği bu araştırma, depresyon semptomları olan bireylerde çalışma belleğinin, borderline kişilik bozukluğu olanlarda ise tepki engellemenin akut stres altında daha fazla bozulduğunu ortaya koydu.

Terapi Etkililiğine Yansıması
Prof. Dickson, bu bozulmaların bilişsel davranışçı terapi (CBT) gibi yaygın terapilerin neden bazı bireylerde işe yaramadığını açıklayabileceğini belirtiyor:
“Birçok psikolojik terapi, yüksek düzeyde bilişsel çaba gerektirir. Eğer stres, duygusal düzenlemeyi destekleyen zihinsel süreçlere müdahale ediyorsa, bireyin bu terapilerden fayda sağlama kapasitesi ciddi şekilde azalabilir.”

Yeni Tedavi Yaklaşımları Gerekli
Araştırmacılar, stres kaynaklı bilişsel bozulmaları dikkate alan daha esnek ve bireye özel terapi yaklaşımlarına ihtiyaç olduğunu vurguluyor. Prof. Dickson, “Bu çalışma, sıkıntı belirtilerinin ve bozukluklarının nasıl geliştiği ve sürdüğü konusunda yeni anlayış kapıları açıyor” diyor ve ekliyor: “Ayrıca, duygusal olarak zorlu terapi süreçlerine geçmeden önce yürütücü işlev kapasitesini güçlendiren terapi modellerinin geliştirilmesi gerektiğini gösteriyor.”

Sonuç ve Gelecek Adımlar
Araştırma, akut stresin yürütücü işlevler üzerindeki olumsuz etkilerini doğrulasa da, bireysel farklılıkları anlamak ve daha etkili tedavi stratejileri geliştirmek adına daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu belirtiliyor.
Tee-Jay Scott: “Stresin beyin işlevleriyle nasıl etkileştiğini anlamak, ruh sağlığı sonuçlarını iyileştirmenin anahtarıdır. Önemli olan sadece hangi terapinin kullanıldığı değil, ne zaman ve nasıl uygulandığıdır.”

Kaynak: Edith Cowan Üniversitesi
Orijinal Makale: Journal of Affective Disorders Reports